Dit dubbeldikke themanummer is geheel gewijd aan het ontstaan van het graafschap Holland. In 1018 verstevigde de ‘West-Friese’ graaf Dirk III zijn onafhankelijke positie door een leger van keizer en bisschop bij Vlaardingen te verslaan. Die gebeurtenis wordt wel gekenschetst als de start van een onafhankelijk graafschap Holland en werd dit jaar gevierd onder meer door een grootschalig re-enactment van de slag. De studie van het vroege graafschap Holland mag zich de laatste tijd in de belangstelling verheugen van nieuw onderzoek en nieuwe onderzoeksmethodes. Voorheen werd het graafschap vooral bestudeerd als de geschiedenis van de grafelijke dynastie, maar tegenwoordig, en dus ook in dit themanummer, hanteert men een multidisciplinaire benadering van archeologie, historische geografie, numismatiek en studie van schriftelijke bronnen. Inhoud: RIK JANSSEN, Voorwoord REDACTIONEEL, Het ontstaan van het graafschap Holland. Naar een multidiscipliniare benadering DICK DE BOER, In de ochtendnevels. De contouren van Holland in perspectief SJOERD KLUIVING, Ind, zee, rivier, veenvorming en de mense. Over de vorming van het natuurlijke landschap van Holland KEES NIEUWENHUIJSEN, Het ontstaan van het graafschap Holland. Twee oude bronnen opnieuw bezien TIM DE RIDDER, Graven naar Holland. Een archeologische invalshoek voor nieuw onderzoek YVONNE BOS-ROPS, Schenkingen, privileges en het ontstaan van een systeem. Hollandse graven en hun archief (889-1299) PETER ILLISCH, Hele en halve penningen. De oudste muntslag in Holland RENÉ PROOS, De stoel van Overschie GILLES DE LANGEN/HANS MOL, Kerk, macht en ruimte in Holland tot het midden van de 11de eeuw. De uitbouw van het parochiewezen tussen Maas en Vlie MARCO MOSTERT, Onruststokers aan de randen van het Rijk. 1018: Keizer Hendrik II tussen BolesŁaw Chrobry en Dirk III HOLLAND bloc: Tijdingen: WOUTER LINMANS, Een eeuwenoude veldslag in de Broekpolder Topstuk: TIM DE RIDDER, Een kist met gaatjjes Beeldessay: AD VAN DER ZEE, De verbeelding van de Slag Column: PAUL KNEVEL, Leve de levende geschiedenis Signalementen Noten Over de auteurs Uithoek: HENK LOOIIJESTEIJN, Het Valkhof in Nijmegen